Enerji Kaynakları Nelerdir? Kaça Ayrılır?

 

Enerji kaynakları kısaca, bir maddenin iş yapabilme yeteneği için tanımlanan enerji’nin elde edildiği kaynaklara denir. Enerji kaynakları herhangi bir yöntemle enerji üretilmesini sağlayan kaynaklardır. Dünyadaki enerji kaynakları, oluşumlarına bağlı olarak yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır.

Kısaca enerji kaynaklarının sınıflandırılması;

• Yenilenemez enerji kaynakları,
  • Kömür,
  • Petrol,
  • Doğalgaz,
  • Nükleer.
• Yenilenebilir enerji kaynakları,
  • Güneş enerjisi,
  • Rüzgar enerjisi,
  • Hidrolik enerjisi,
  • Jeotermal enerji,
  • Dalga enerjisi,
  • Biyokütle enerjisi.

Günümüzde kullanılan enerji kaynakları nelerdir kısaca bunlardır. Şimdi tüm detaylarına bakalım.

Enerji Kaynakları ve Çeşitleri

1- Yenilenemez Enerji Kaynakları Nelerdir?

Yenilenemez enerji kısaca tükenebilir enerji demektir. Yani, bu enerji kaynağını elde etmek için tükenebilir yakıt kullanılması gerekmektedir. Ve genelde yenilenemez enerji kaynakları kullanımı zararlıdır. Çünkü, bu kaynakların kullanımı için kullanılan yakıtlar yakıldığı zaman, doğaya zararlı atıklar ve gazlar salmaktadır.

a) Kömür

En eski enerji kaynakları olarak kömür söylenebilir. Özellikle buharlı makinelerin icadından sonra kömür kullanımı ciddi artış göstermiştir. İlk olarak 1860’lı yıllarda kömür enerji kaynağı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kömürden elektrik elde etmek için termik santraller kullanılmaktadır. Kömür ülkemizdeki enerji kaynakları arasında kullanım yoğunluğu olarak çok büyük paya sahiptir.

Yenilenemez enerji kaynakları arasında olan kömür fosil yakıtlar arasındadır. Bu sayfanın alt kısmında türkiye de kullanılan enerji kaynakları sayısal verilerini kısaca yazdık, inceleyebilirsiniz.

b) Petrol

Dünyada petrol üretimi 1900’lü yıllarda başlamıştır. O yıllardan bugüne, petrol kullanımının artması ile doğru orantılı olarak, petrol üretimi de sürekli artmıştır. Petrol çok önemli bir enerji kaynağıdır. Hem petrolün yakılması ile elektrik üretilir. Hem de jeneratör, araba gibi araçlar başta olmak üzere, aklınıza gelebilecek neredeyse tüm alanlarda petrol kullanılmaktadır. Günümüzde KKTC (kuzey kıbrıs türk cumhuriyeti) elektrik üretmek için petrol kaynağını çok yoğun kullanmaktadır.

Ayrıca, tükenebilir enerji kaynakları arasında olan petrolün yaklaşık 50 yıllık rezervi kaldığı da bilinmektedir. Petrol’de fosil yakıtlar arasında bulunmaktadır. Yani hayvan ve bitkilerin zamanla fosilleşmesi sonucu meydana gelen kaynaklar arasındadır.

c) Doğalgaz

Doğalgaz yenilenemez enerji kaynakları içerisinde çok önemli bir kaynaktır. Hatta ülkemiz açısından da çok önemlidir. Çünkü türkiye günümüzde doğalgaz ile elektrik üretimini çok yoğun kullanmaktadır.

İlk olarak 1950’li yıllarda doğalgaz enerji kaynağı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Dünyada ki doğalgaz rezervinin yaklaşık 8100 tcf olduğu bilinmektedir. Günümüzde yıllık 68 tcf doğalgaz kullanılmaktadır. Yıllık tüketilen doğalgaz miktarı hesaba katıldığında, dünya’nın 120 yıllık doğalgaz rezervinin kaldığı söylenebilir.

d) Nükleer

Nükleer enerji, yenilenemez enerji kaynakları arasındadır. Fosil yakıt değildir. İlk nükleer santral 1950 yıllarında faaliyete geçmiştir. O yıllarda, nükleer enerjinin ne kadar verimli olduğu tespit edilmiş olup, günümüze kadar nükleer santral sayıları da sürekli artmıştır.

Nükleer enerji santralleri oldukça yüksek verime sahiptir. Örneğin, 1 ton uranyum ile elde edilen enerji miktarı, 20.000 ton kömür ile elde edilen enerji miktarına eşittir. Amerika ve rusya başta olmak üzere, nükleer enerjiyi en yoğun kullanan bölge avrupa’dır.

Nükleer enerji santrallerinin en büyük olumsuz yanı, yakıtlarının radyoaktif olmasıdır. Bu durumda, olası bir kazada çevreye ve canlı yaşamına çok büyük ve kalıcı hasarlara yol açabilmektedir.

2- Yenilenebilir Enerji Kaynakları Nelerdir?

Yenilenebilir enerji kaynakları, fosil yakıtlar ve yenilenemez enerji kaynaklarına göre daha az zararlı veya zararı olmayan enerji kaynaklarına denir. Bu enerji kaynakları, kendisini doğada sürekli yenileyebilen enerji kaynakları’dır. Tükenmeyen enerji kaynakları olarakta adlandırılır.

a) Güneş Enerjisi

Güneş enerjisi temiz, doğal ve yenilenebilir enerji kaynakları arasındadır. Güneş enerjisi çok temiz bir enerji kaynağı olup, doğaya ve çevreye neredeyse hiçbir zararı yoktur. Güneşten dünya’ya vuran güneş enerjisinin 1,7×10¹¹ MW olduğu bilinmektedir. Güneşten gelen bu enerjinin 3’te 1’i uzaya geri gönderilmektedir. Geriye kalan enerji miktarıda, dünyada üretilen enerji miktarından 1000’lerce kat fazladır. Ancak insanlar bu enerjinin çok küçük bir kısmını kullanabilmektedir.

Güneş enerjisi ile elektrik üretimi için birçok yöntem kullanılmaktadır. Termal ve fotovoltaik bunların başında gelir. Güneş enerjisi santrali elektrik üretim yöntemleri isimli makalemize bakabilirsiniz.

Sürdürülebilir enerji kaynakları içinde bulunan güneş enerjisi, türkiye’nin 2023 hedefleri arasında bulunmaktadır.

b) Rüzgar Enerjisi

Rüzgardan elektrik üretme hikayesi çok yeni bir şey değildir. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında bulunan rüzgar enerjisi, günümüzde çok yoğun kullanılmaya başlanmıştır. Danimarka rüzgar türbini üretimi, tasarımı ve gelişimi adına öncülük eden ülkelerin başını çekmektedir. Günümüzde rüzgar türbinleri 1 MW’a kadar elektrik üretebilmektedir. Ancak sürekli yapılan ar-ge çalışmalar neticesinde, bu sayı 7 MW’a kadar çıkarılabilmektedir.

Doğal enerji kaynakları içerisinde bulunan rüzgar ile elektrik üretimi için rüzgar türbinleri kullanılmaktadır. 1’den fazla rüzgar türbininin birleştirilmesi ile rüzgar çiftlikleri veya rüzgar tarlaları oluşturulmaktadır. Tabi bu doğal enerji kaynağı olan rüzgar enerjisinin avantajları ve dezavantajları da bulunmaktadır. Ancak çevresel anlamda rüzgar enerjisi temiz enerji kaynakları arasındadır.

Türkiye de rüzgar enerjisi kullanımı açısından en verimli iller Afyon, Çanakkale, Aydın ve Balıkesir başı çekmektedir.

c) Hidrolik Enerjisi (Hidroelektrik Enerjisi)

Hidrolik enerjisi yenilenebilir enerji kaynakları arasında en çok kullanılan enerji kaynağıdır. Suyun akışı ile elde edilen bir enerji kaynağıdır. Temiz ve doğal enerji kaynakları arasında bilinir. Hidroelektrik santralleri ile hidrolik enerjisinden elektrik üretilir.

İlk hidroelektrik santrali 1900’lü yıllarda niagara şelalelerinde nikola tesla tarafından yapılmıştır. Hidrolik enerji kaynakları ile elektrik üretimi, o yıllardan günümüze kadar sürekli geliştirilmiştir. Hatta 1930 yıllarında, Amerika’nın elektrik enerjisi kurulu gücünün yaklaşık %40’ı hidroelektrik santrallerinden oluşuyordu. Türkiyenin enerji kaynakları içinde hidroelektrik enerjisinin payı oldukça yüksektir.

d) Jeotermal Enerjisi

Jeotermal enerji yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde verimli ve temiz enerji kaynakları ‘ndandır. Yerkürenin içerisindeki ısı enerjisinden oluşmaktadır. Atmosfere gönderilen ısı hızı 0,05 Watt/m²‘dir. Bu hız, sıcaklığın her bir km’de 30°C değişmesine neden olmaktadır.

Yerküre kabuğunun altında ki ilk 10 km, yerkabuğunun homojen olmamasından dolayı farklılık göstermektedir. Yüzeyin altında, sıcaklığın tahmin edilen değerden daha yüksek olan yerler vardır. Ve bu sıcaklık kayalar tarafından emilerek depo edilir. Bu türdeki yüzeye yapılacak bir kazı, sıcak buharın yüzeyden çıkmasına neden olur. Çıkan bu buhar elektriğe veya başka bir enerjiye de dönüştürülebilir.

Doğal enerji kaynakları içerisinde bulunan jeotermal enerji, ticari anlamda ilk olarak 1900’lü yıllarda İtalya’da geliştirildi. 1900 ve 1985 yılları arasında jeotermal enerjinin elektrik kapasitesi 4500 MW iken, termal kapasitesi 7500 MW idi.

Ülkemizde de jeotermal enerji kaynakları yoğun olarak kullanılmaktadır. Özellikle Aydın, çanakkale, denizli ve manisa jeotermal kaynaklar açısından zengin olan illerimizdir.

e) Dalga Enerjisi

Dalga enerjisi, okyanus ve deniz yüzeyinin hareketi sonucunda meydana gelmektedir. Bu dalga harekletleri genellikle, rüzgarın su yüzeyindeki etkisi ile oluşmaktadır. Dalga enerjisi yüksek verimi sayesinde yenilenebilir enerji kaynakları arasında yerini almıştır.

Dalga enerjisinden elektrik üretimi, dalgaların genliğine ve sıklığına bağlıdır. Ekvatoral bölgelerde dalgadan elektrik üretimi metre başına 10-20 kW iken, yüksek kesimlerde metre başına elektrik üretimi 80 kW’a kadar çıkabilmektedir.

Dalga enerjisi alternatif enerji kaynakları arasında çok önemlidir.

f) Biyokütle Enerjisi

Biyokütle enerjisi de yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde bulunmakta olup, yararlanma yöntemleri oldukça geniştir. Biyokütle enerjisi ile elektrik üretmek başta olmak üzere, arabaların hareket etmesi için yakıt olarakta kullanılmaktadır.

Biyokütle enerjisinin kullanım potansiyeli oldukça yüksektir. Örneğin fast food restoranlarındaki atık yağlar kullanılarak, biyodizel üretilebilmektedir. Bu yemek restoranlarındaki günlük atık yağ miktarı düşünüldüğünde, biykütle enerji kaynakları ‘nın ne kadar büyük potansiyele sahip olduğu anlaşılmaktadır.

Ülkemizde genellikle, çöp atıkları ile biyokütle enerji santralleri kullanılarak elektrik üretilmektedir. Ancak, ülkemizde lisanssız elektrik üretimi teşvikleri dışında, biyokütle için herhangi bir teşvik bulunmamaktadır.

Ama dünya’da ki bazı ülkeler, biyokütle ve biyoyakıt için bazı teşvikler sunmaktadır.

Türkiye de Kullanılan Enerji Kaynakları Nelerdir?

Türkiyedeki enerji kaynakları ile elektrik üretimindeki kurulu güç rakamları şunlardır;

• Doğalgaz elektrik santralleri türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %33,3’ünü oluşturmaktadır. Türkiye’de ki doğalgaz enerji santrallerinin toplam kurulu gücü ise 26.221 MW’tır. Toplam doğalgaz enerji santrali sayısı ise 290 adettir.
• Hidroelektrik santralleri türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %33,7’sini oluşturmaktadır. Türkiye’de ki hidroelektrik santrallerinin toplam kurulu gücü ise 26.516 MW’tır. Toplam hidroelektrik santrali sayısı ise 593 adettir.
• Kömür enerji kaynakları ile elektrik santralleri türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %22,8’ini oluşturmaktadır. Türkiye’de ki kömür santrallerinin toplam kurulu gücü ise 17.983 MW’tır. Toplam kömür santrali sayısı ise 62 adettir.
• Rüzgar enerji santralleri lisansslı ve lisanssız olmak üzere, türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %6,8’ini oluşturmaktadır. Türkiye rüzgar enerjisi santrallerinin toplam kurulu gücü ise 5.387 MW’tır. Toplam lisansslı ve lisanssız rüzgar santrali sayısı ise 168 adettir.
• Güneş enerji santralleri lisansslı ve lisanssız olmak üzere, türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %1’ini oluşturmaktadır. Türkiye de güneş enerjisi santrallerinin toplam kurulu gücü ise 792 MW’tır. Toplam lisansslı ve lisanssız güneş santrali sayısı ise 997 adettir.
• Jeotermal enerji santralleri ile elektrik üreten tesisler türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %1’ini oluşturmaktadır. Türkiye’de ki jeotermal enerji santrallerinin toplam kurulu gücü ise 775 MW’tır. Toplam jeotermal santrali sayısı ise 31 adettir.
• Biyokütle enerji santralleri ile elektrik üreten tesisler türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %0,6’sını oluşturmaktadır. Türkiye’de ki biyokütle enerji santrallerinin toplam kurulu gücü ise 464 MW’tır. Toplam biyokütle santrali sayısı ise 81 adettir.
• Petrol enerjisi kaynakları ile elektrik üreten santraller türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %0,5’ini oluşturmaktadır. Türkiye’de ki petrol enerji santrallerinin toplam kurulu gücü ise 368 MW’tır. Toplam petrol kaynaklı santral sayısı ise 14 adettir.
• Lisanssız termik enerji santralleri ile elektrik üreten santraller türkiyenin toplam elektrik kurulu gücünün %0,1’ini oluşturmaktadır. Türkiye’de ki lisanssız termik enerji santrallerinin toplam kurulu gücü ise 82 MW’tır. Toplam lisanssız termik santral sayısı ise 33 adettir.

2016 yılı sonu itibari ile türkiye nin enerji kaynakları elektrik kurulu gücü toplamı 78.591 MW’tır. Enerji kaynakları ile elektrik üreten santral sayısı ise toplam 2.269 adettir.

Türkiye Enerji Kaynakları Haritası

Türkiye de enerji kaynakları haritası şunlardır;

(Haritaları büyük şekilde görmek için ilgili haritaya tıklamanız yeterlidir.)

1- Türkiye Hidroelektrik Santralleri Haritasi

Güncelleniyor

2- Türkiye Jeotermal Santralleri Haritasi

Güncelleniyor

3- Türkiye Rüzgar Santralleri Haritasi

Güncelleniyor

4- Türkiye Termik Santralleri Haritasi

Güncelleniyor

5- Türkiye Güneş Potansiyeli Haritasi

Kısaca Geleceğin Enerji Kaynakları Nelerdir?

Günümüzdeki yeni teknolojik gelişmeler ve yapılan araştırmalar neticesinde, geleceğin enerji kaynakları kısaca şunlardır;

• Uzaya dayalı güneş enerjisi,
• İnsan gücüne dayalı enerji (piezoelektrik),
• Hidrojen enerjisi,
• Magma enerjisi,
• Nükleer çöp enerjisi,
• Alg enerjisi (alglerden elde edilen enerji),
• Uçan rüzgar türbini ile enerji üretimi,
• Füzyon enerjisi,

Başlıca geleceğin enerji kaynaklarındandır.