Kurulum Tamam, Peki Ya İşletme?

 

Büyük bir emek ve uzun mesailer sonrası çok sayıda lisanssız elektrik enerjisi üretim santrali devreye alındı ve üretime başlandı. Lisanssız elektrik enerjisi üreticisi yatırımcılar haklı olarak fizibilite ve yatırım sürecinde hangi EPC firması ile çalışacaklarını, hangi inverter modelini, hangi güneş paneli kullanacaklarını ince eleyip sık dokuyarak sıkı bir sorgulamadan geçirerek seçip RES ve GES’lerin kurulumunu yaparak santrallerini devreye aldılar. Şu ana kadar ki süreçte yatırımcılar birlikte çalışacakları EPC firmalarını ve kullanacakları panel inverter ve benzeri donanımları tespit çalışmalarını kendilerine yakışır hassasiyette yürüttüler.

Ancak ne yazık ki aynı hassasiyeti enerji üretiminin en önemli aşaması olan işletme sürecinde görememekteyiz. Elektrik enerjisi sektörünün bundan sonraki en önemli süreci tesislerin güvenilir ve kaliteli şekilde işletilmesi olacaktır. Gerek ekonomik ve teknik sebepler ve gerekse de mevzuattan kaynaklanan sebeplerle Tesis işletmeciliğinde yerine getirilmesi gereken ciddi görevler ve sorumluluklar vardır.

Güneş ve rüzgar enerjisi santrallerinde yabani otlarla mücadele, solar panel temizliği, saha güvenliği, DC, AG, OG elektrik arızaları, konstrüksiyon aksamının mekanik bakımı, trafo ve YG hücrelerinin yıllık kontrol ve testleri, elektrik tesisinde yapılması gereken yıllık kontroller, yıllık topraklama ve katodik koruma değerlerinin ölçümü bir işletmenin olmazsa olmaz unsurlarıdır. Bir elektrik santralinin verimli şekilde çalıştırılabilmesi ve işletme ömrünün uzatılması için bu belirtiğim unsurların sürekli olarak takip edilmesi meydana gelecek sorunları hızla giderilmesi gerekmektedir.

Yine aynı şekilde özellikle güneş santrallerinde taahhüt edilen veya beklenen üretim değerlerinin elde edilebilmesi için tesisin üretim değerlerinin performans izleme ve takibinin anlık olarak yapılması gerekmektedir. ( Bir daha ki yazımızda inşallah performans izleme ve takibi konusunu ayrıca ele alırız. )

Lisanssız üretim tesislerinde işletme çok önemlidir

Ne yazık ki yatırımcıların aldıkları birkaç basit tedbir ile tesis işletmesini geçiştirmeye çalıştıklarını görmekteyiz. Oysa ki yatırım süreci tamamlanan GES ve RES’lerin planlama aşamasında hedeflenen performans değerlerini yakalaması ve tesisten en yüksek verimin elde edilmesi için. mutlaka profesyonel bir ekip tarafından tesis yönetimi ve işletmesinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Elektrik üretim tesisi sahiplerinin işletmekte oldukları tesislerde istenilen verimi alabilmeleri için elektrik santrallerinde gerekli bilgi ve tecrübeye sahip yetkili teknik personeli ya istihdam etmeleri yâda işletme hizmetlerini sağlayacak bir kuruluştan hizmet satın almaları gerekmektedir.

Elektrik üretim tesislerinde işletme başlı başına bir iş alanı olup bu hizmetlerin sıradan personelle yürütülmesi teknik ve hukuki nedenlerle mümkün değildir. Öyle ki elektrik santrali işletmeciliği kendi başına bilgi, tecrübe ve yeterlilik gerektiren bir konudur. Elektrik üretim santralleri alçak ve yüksek gerilimin bir arada olduğu bazı noktalarda iki yönde de enerjinin bulunabildiği AC ve DC gerilimlerin aynı yerde üretildiği karmaşık ve çok tehlikeli sınıfta tesislerdir. Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği YG elektrik tesislerinde çalışacak fen adamlarının sahip olması gereken kriteri belirtiği gibi tesis sahiplerinin de görev ve sorumluluklarına ait hükümler getirmiştir.

Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’in 14 maddesi enerji santrallerinin üretim ve iş güvenliği sorumluluğunu üretim yapan tesis sahibine yüklemiştir. Ayrıca yönetmelik ” Teknik Mevzuata göre görev yapacak yetkili işletme sorumlusu istihdam etmek ve/veya bu konuda gerekli hizmetleri almakla yükümlüdür.” hükmü ile yatırımcıları geçici kabulü yapılan tesislerde işletme sorumlusu görevlendirmesini veya işletme sorumluluğu hizmeti almasını zorunlu kılmıştır. Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’nin 60. Maddesinde ” Tüm yüksek gerilimli kuvvetli akım tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik mühendisi olmalıdır. ” hükmü ile bu yönetmelikte bahsedilen yetkili yetkili işletme sorumlusunun tanımı yapılmıştır.

Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’nin 60. Maddesi Yüksek Gerilim Elektrik Tesislerinde çalışacak teknisyen ve teknikerlerin ” (EKAT) Yüksek Gerilim (YG) Altında Çalışma İzin Belgesine ” sahip olmasını ve bir mühendis nezaretinde çalışması şartını koymuştur. Bununla anlaşılmaktadır ki YG tesislerinde işletme için teknisyen veya tekniker unvanına sahip personelin görevlendirilmesi mevzuat açısından yeterli olmayıp ayrıca teknik personeli koordine edecek en az bir elektrik mühendisinin de işletme sorumlusu olarak görevlendirilmesini gerekmektedir.

Enerji üretim santralleri kendi başına bırakılarak yüksek performans sağlaması beklenecek tesisler değildir. Santral işletmesi EPC firmalarının garanti süresi kapsamında taahhüt ettikleri bakım-onarım taahhüdü ile de geçiştirilecek kadar basit değildir. Yukarıda açıklamaya çalıştığım teknik ve hukuki zorunluluklar nedeniyle Geçici kabulü yapılan tesislerde öncelikle ve mutlaka konusunda uzman bir elektrik mühendisinin işletme sorumlusu olarak görevlendirilmesi ve işletme bakım faaliyetlerini yürütecek bir ekibin oluşturulması yatırımcılar için ertelenemez bir zorunluluktur.

Aksi takdirde yatırımcıların beklediği üretim değerleri yakalanamayacağından farkına bile varılamayan ciddi ekonomik kayıplarla karşılaşılacaktır. Bakım ve onarım faaliyetleri organize ve profesyonel ekipler tarafından yürütülmeyen santrallerde daha yüksek maliyetli arızalarla ve istenmeyen durumlarla karşılaşılacak santrallerin çalışma ömründe ve çalışma performansında ciddi kayıplarla karşılaşılacaktır.