Bu yazımızda sizlere Türkiye ve Dünya da Elektrikli Araçlar ın gelişimi ile ilgili bilgi vermeye çalışacağız.
Dünya genelinde kullanılan otomobiller ilk üretilmeye başladıklarından beri sadece petrol yakıtları ile çalışan motorlar ile değil elektrik enerjisi ile çalışan, elektrik motorlarına sahip otomobiller olarak üretilmişlerdir. Günümüzde özellikle egzoz emisyonu nedeniyle oldukça revaçta olan elektrikli otomobiller ilk olarak 1838 yılında Hollanda’da profesör Stratingh tarafından geliştirilmiş ve elektrik iletim hatlarına bir kablo ile bağlı, elektrik motoru bulunan, 4.4 km/h hıza ulaşabilmiştir. Elektriğin otomobil sektöründe kullanılmaya başlaması ile dünya genelinde farklı ülkelerde elektrik ile çalışan araçlar üretilmeye başlanmıştır. İlk elektrikli araçtan 3 yıl sonra 1838 yılında profesör Robert Davidson elektrik ile çalışan lokomotifi geliştirmiştir. Bu elektrikli lokomotif test aşamalarında rayların ve elektrik iletim hatlarının olduğu alanda 4 km/h hıza ulaşarak rekor kırmıştır. Bu lokomotif uzun yıllar elektrik iletim hatlarının uzatılamaması nedeniyle 1 km lik bir hatta faaliyet göstermiştir.
Elektrikli Araçların Tarihsel Gelişimi
Elektrikli araçların gelişim göstermesi 1838 yılından sonra duraklamış ve 1882 yılına kadar petrol ile çalışan araçlar gelişim göstermeye devam etmiştir. Petrol kaynaklarının o dönemde yetersiz olması ve başka ülkelerden getiriliyor olması Avrupa’da elektrikli araç ihtiyacını tekrar gündeme getirdiğinden çalışmalar tekrar başlamış ve Almanya’nın Berlin kentinde Siemens tarafından geliştirilen 2,2 kW motor gücüne sahip, 550 V DC ile çalışan Elektromote adlı elektrikli araç geliştirilmiştir. 12 km/ h hıza ulaşan bu araç Almanya’da elektrikli araçların gelişimi açısından milat olmuş ve Mercedes Benz Firmasının kurucusu olan Karl Benz elektrikli araç geliştirmek için çalışmalara başlamış ve 1886 yılında içten yanmalı motora sahip Motorwagen adlı elektrikli aracı üretmiştir. Bu araç; 0,55 kW lık kurşun asit bataryası ile tüm zamanların hız rekorunu kırmış 16 km/h hıza ulaşmıştır. 1895 yılında Morris ve Solomon adlı iki genç mühendis 0,82 kw lık kurşun batarya ile çalışan ve 21 km/h hıza ulaşabilen Electrobats isimli elektrikli aracı üretmişlerdir. Bu tarihten sonra kullanımı yaygınlaşan elektrikli araçlar İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde taksi olarak kullanılmaya başlamıştır.
Avrupa ülkelerinde hızla yaygınlaşan elektrikli araçlar üretimi, 1900 yılında Fransa ‘da Petitle Aurelen tarafından French Electroautomobil adıyla bir elektrikli araç üretilmiştir. 1905 yılında Ferdinand Porsce dünya genelinde ilk defa hibrit otomobil tasarımı yapmış ve üretmiştir. Hibrit otomobil tasarımında, hem içten yanmalı motor bulunmakta hem de elektrikli motor bulunmakta idi. İçten yanmalı motor normal bir şekilde çalışırken, elektrikli motor devreye girdiğinde dört tekerleğe elektrikli hub motorları aracılığı ile güç ileterek hareket etmesini sağlıyordu. Bu araç 60 km/h hıza ulaşarak en hızlı araç olmuştur.
Türkiye ve Dünya da Elektrikli Araçlar
“Piyasada Satılan Elektrikli Araçların Listesi”
Hibrit araçların kullanılmaya başlanması ile farklı tasarımlara sahip hibrit araç tasarımları yapılmış ve üretilmiştir. 1916 yılında Wood Motor Araç Şirketi 4 silindirli içten yanmalı motoru bulunan hibrit elektrikli aracı üretmiştir. Benzinli motor jeneratöre bağlanarak benzinle hareket esnasında elektrik üretimi sağlayarak kurşun – asit bataryalarda depolanıyor ve benzinin bitmesi ile elektrik motorları devreye girerek akslara güç verip hareket etmesini sağlıyor. Bu süre zarfında içten yanmalı benzinli motorlar ile geliştirilen, farklı tasarımlara sahip ve elektrikli araçlara, hibrit araçlara göre daha uzun menzili olan benzinle çalışan araçlara ilgi daha fazla olduğu için uzuna bir süre elektrikli otomobil üretimi yapılmamıştır. 1967 yılına kadar benzinle çalışan otomobiller kullanılmış, kullanım yaygınlaştığı için karbondioksit salınımı arttığından hava kirliliği sorunu baş göstermiştir. Bu tarihten itibaren Özellikle Amerika Birleşik devletleri başta olmak üzere otomobil üretici firmalar dünya genelinde elektrikli hibrit otomobil tasarımları geliştirmeye başlamıştır.
Özellikle 1970 – 1986 yılları arasında yaşanan petrol savaşlarının sonucu olarak bir çok otomobil üreticisi firma elektrikli araç üretmeye başlamıştır. 1889 yılında Ford otomobil firması Think City adında elektrikli aracı üreterek piyasaya sunmuştur. Ford firmasının bu atağından sonra geliştirdikleri batarya teknolojilerini kullanan Nissan firması Altra Ev adını verdiği ve bir batarya ile uzun mesafeler gidebilen hibrit otomobili piyasaya sunmuştur.
Aynı yıl içerisinde oluşan rekabet sonucu Peugeot firması Peugeot 106 Electric otomobilini geliştirip üretmiş ve kullanıcılarına sunmuştur. Bu tarihten sonra elektrikli hbrit otomobil çalışmaları tam anlamıyla bir pazar haline gelmiş ve otomobil üreticisi firmalar arasında rekabet yaşanmaya başlamıştır. Bu tarihten sonra 2006 yılına kadar otomobil üretcisi firmalar sırasıyla; Ford, picup truck,Tesla elekrtic mobile, CryslerTEVan, Honda EV plus, Toyota RAV4 EV gibi otomobiller üretilmiş ve 2000 li yılların başında dünya genelinde aktif olarak kullanılan 123000 adet elektrikli veya hibritli otomobil bulunmaktaydı. 2000 yılının başında dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz sonucunda yakıt fiyatlarının yükselmesi ile elektrikli otomobil isteği ve elektrik hibritli otomobil kullanma isteği artınca Tesla Motors 2004 yılında Tesla electrik mobili geliştirerek Tesla Roadstaradında elektrikli otomobili üretmiştir. Tesla Motors lityum – iyon pil bataryası ile 390 km yolculuk yapılmasını sağladığı için hızlı bir şekilde satılmış ve 2 yıl içerisinde 1073 adet satılmıştır. Tesla Roadstar otomobilin ardından aktif olarak kullanılması için otomobil kullanıcılarının beğenisine sunulan Mıtsubishi İ – Miev 2008 yılının sonunda Japonya’da satışa sunulmuştur. Elektrikli otomobil pazarının canlanması ile firmalar tekrar otomobillerinin tanıtımlarını yapmaya ve satışa sunmaya başlamıştır. 2010 yılında Nissan firması Nissan Leaf modelini otomobil kullanıcılarına sunmuştur.
Önceleri sadece kiralamak amacıyla satılan, 2010 yılının sonunda bireysel kullanıcılara satılan Nissan Leaf, geliştirilmiş lityum bataryası sayesinde 58 km menzile sahip bir otomobil olduğundan tercih edilmiş ve dünya genelinde satılmıştır. 2010 yılından sonra elektrikli araçların satışı hızlanmış ve ekonomik oldukları için dünya genelinde hızlı bir yayılma göstererek sadece binek otomobillerin değil ticari araç ve pick upların da elektrikli olarak üretilmesini istemişlerdir.
Bu tarihten sonra Citroen C1 Ev, Ford Connect, Transit, Mercedes Benz Vito, Renault, Tesla, Honda gibi elektrikli motorlara sahip ticari araçlarda üretilmiştir. Ticari araçlarda araç ağırlıklarının fazla olması, yük taşıma sırasında daha fazla güce ihtiyaç duyulması nedeniyle lityum piller daha büyük tasarlanmış ve otomobil menzilleri ile aynı menzile sahip fiyat olarak daha pahalı ticari araçlar geliştirilerek üretilmiştir. Dünya genelinde elektrikli araç üretimi bu şekildedir. Peki ülkemizde elektirkli araç üretiminin durumu nasıldır?
Ülkemizde kendi otomobil markamız bulunmadığı için yerli ortaklar ile otomobil üretimi yapılan fabrikalarda elektrikli otomobil tasarımları yapılmış ve prototipleri üretilmiştir. Ancak daha öncesinde; güneş enerjisi ile çalışan ve hemen hemen her üniversitenin yapabildiği kısa menzilli elektrikli otomobiller, deniz araçları gibi araçlar üretilmeye başlanmıştır. İlk güneş enerjisi ile çalışan araç 2003 yılında ODTÜ de yapılmıştır. Daha sonra diğer üniversitelere yayılan elektrikli otomobil üretimi; İtü tarafından ciddi bir üniversite desteği almış Arıba 1 – 2 – 3 – 4 gibi her seferinde bir öncekinden daha uzun menzilli güneş enerjisi ile çalışan araç üretilmiştir. Binek otomobil olarak Renault firmasının geliştirdiği elektrikli Fluance modeli Bursa Renault fabrikasında 2011 yılında üretilmiş ve Avrupa’ya İspanya’ya gönderilerek uzun süre test edilmiştir. Daha sonra Koç grubunun Ford Focus markası ile fabrikalarında geliştirdiği elektrikli otomobil üretilmiş, ülkemizde alt yapısı gelişmediği için seri üretime geçilememiştir. Benzer durumda Toyota firması da elektrikli araç üretimi yapmış ancak ülkemizde alt yapı sorunu nedeniyle seri üretime geçmemiştir.
Günümüzde dünya genelinde özellikle Avrupa kıtasında geliştirilen alt yapı ile elektrik istasyonları kurulmuş, elektrikli araçlar aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır.
